Πώς μαθαίνουμε – Dehaene Stanislas

Πώς μαθαίνει ο εγκέφαλός μας;  Πρόκειται για το πιο «καυτό» ερώτημα των επιστημόνων της Τεχνητής Νοημοσύνης, στην προσπάθειά τους να κάνουν τις μηχανές να «μαθαίνουν» ακριβώς όπως η «απόλυτη μηχανή μάθησης», ο ανθρώπινος εγκέφαλος.

Πώς μπορεί ο εγκέφαλός μας να είναι τόσο αποτελεσματικός ήδη από τη γέννησή μας και πώς εξελίσσεται στη διάρκεια της ζωής;  Ποια νευρωνικά κυκλώματα καθορίζουν την «πλαστικότητά» του στο πέρασμα των χρόνων; Ποιοι κανόνες διέπουν τους αλγορίθμους του εγκεφάλου μας καθώς σχηματίζουν τις μαθηματικές έννοιες, την αναπαράσταση του κόσμου, τις γλώσσες, την ανάγνωση, την καλλιτεχνική δημιουργία,… ακόμη και τη διαίσθηση;
Πώς τα εγκεφαλικά μας κυκλώματα προσεγγίζουν, με τη μάθηση,  τις καλύτερες δεξιότητές τους, και πώς αξιοποιούν τους χώρους «νευρωνικής επεξεργασίας» που διαθέτουν;  Πώς γίνεται να μαθαίνουμε καλύτερα και ταχύτερα;  Άραγε, θα μπορούσαμε να αντλήσουμε έμπνευση από τους αλγορίθμους του εγκεφάλου μας, ώστε να κατασκευάσουμε πιο αποτελεσματικές μηχανές με τεχνητή νοημοσύνη, που θα μας μιμούνται ή ακόμη και θα μας ξεπεράσουν;

Ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, μόλις αφήνει τη γραμμή παραγωγής του, είναι ένα «άγραφο» κομμάτι υλικού, που αρχίζει να μαθαίνει με βάση τις τεχνικές της μηχανικής μάθησης. Ο εγκέφαλος ενός βρέφους, όμως, διαθέτει ήδη –σχεδόν από τη γέννησή του– αξιοσημείωτη γνώση, κληρονομημένη από τη μακρά εξελικτική του ιστορία. Είναι προικισμένος με μια έμφυτη, ιδιοσυγκρασιακή ικανότητα να αλλάζει τον εαυτό του (να προσαρμόζεται), και η συνεχής απόκτηση γνώσης τροφοδοτείται από έναν εξαιρετικά περίπλοκο αλγόριθμο μάθησης, μέσω του οποίου ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και αποθηκεύει την εμπειρία του.
Η μάθηση είναι ο θρίαμβος του είδους μας. Μάλιστα, δεν είμαστε απλώς Homo sapiens, αλλά Homo docens – το είδος που διδάσκει τον εαυτό του!

Με μια ριζικά διεπιστημονική προσέγγιση, αντλώντας στοιχεία από τις πρόσφατες ανακαλύψεις της γνωσιακής επιστήμης, της νευροεπιστήμης, της τεχνητής νοημοσύνης και της ψυχολογίας, ο Ντεχάεν προσφέρει στους γονείς, στους παιδαγωγούς, σε όλους μας, τα καλύτερα «εργαλεία» για την εκπαίδευση των παιδιών μας.
Με αφορμή αληθινές ιστορίες ανθρώπων, μάς συμβουλεύει πώς –αξιοποιώντας γνώση και προσαρμοστικότητα– θα ανανεώσουμε τις δεξιότητές μας στην ενήλικη ζωή, θα ενισχύσουμε την ικανότητα μάθησης σε κάθε ηλικία, θα βελτιώσουμε την επαγγελματική μας ανάπτυξη και την απόδοσή μας σε πολλούς τομείς της ζωής μας.

Παράλληλα, δείχνει πώς οι επιστήμονες των υπολογιστών θα μπορούσαν να εμπνευστούν από τα μαθησιακά τεχνάσματα που ενσωμάτωσε στον εγκέφαλό μας η εξέλιξη, όπως την προσοχή (που μας επιτρέπει να επιλέξουμε και να ενισχύσουμε την πληροφορία) ή τον αλγόριθμο του ύπνου (με τον οποίο ο εγκέφαλός μας συνθέτει ό,τι έχει μάθει τις προηγούμενες ημέρες). Καθώς η απόδοση της Τεχνητής Νοημοσύνης συνεχώς βελτιώνεται, η πιθανή πρόσκτηση τέτοιων ιδιοτήτων αναμφίβολα θα κάνει τη μηχανική μάθηση να ανταγωνιστεί τους εγκεφάλους μας στο κοντινό μέλλον.