Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου – Κέδρος

Γιάννης Ρίτσος (1909-1990)
Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα,
μονάχος στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.
Άφησέ με να ’ρθω μαζί σου.
Η σονάτα του σεληνόφωτος, Αθήνα, Ιούνιος 1956, Κέδρος, 1956

Ο Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) γεννήθηκε στη Μονεμβασιά και είχε τρία μεγαλύτερα αδέλφια, τα οποία πρωταγωνιστούν στα έργα του. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια, η οποία θα καταστραφεί οικονομικά στη δεκαετία του 1920. Το 1921 πεθαίνουν ο αδερφός του Μίμης και η μητέρα του. Το 1924 δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στη Διάπλαση των Παίδων, με το ψευδώνυμο Ιδανικόν Όραμα. Λόγω της οικονομικής καταστροφής του πατέρα του, φεύγει μαζί με την αδελφή του Λούλα για την Αθήνα, όπου θα κάνει διάφορες δουλειές για να επιβιώσει, όπως δακτυλογράφος, διορθωτής, ηθοποιός, χορευτής, κ.ά. Το 1926 αρρωσταίνει από φυματίωση. Στη συνέχεια, θα νοσηλευτεί πολλές φορές, Αθήνα, Χανιά, και στη διάρκεια της Κατοχής θα είναι, λόγω της ασθένειάς του, κατάκοιτος. Η προσχώρησή του στο μαρξισμό μάλιστα σχετίζεται άμεσα με την ασθένειά του, αφού από το 1927 ως το 1930 νοσηλεύεται στο νοσοκομείο Σωτηρία, όπου γνωρίζει και μαρξιστές διανοούμενους της εποχής και τη Μαρία Πολυδούρη. Τη διετία 1927-1928, σαράντα νεορομαντικά του ποιήματα, που κινούνται στο κλίμα μελαγχολίας και νοσταλγίας του μεσοπολέμου, δημοσιεύονται στο Λογοτεχνικό παράρτημα της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας. Τα ποιήματα αυτά ανήκουν σε συλλογές που δεν θα εκδοθούν ποτέ – Στο παλιό μας σπίτι, Δάκρυα και χαμόγελα. Τον Οκτώβρη του 1931 αναλαμβάνει τη διεύθυνση του καλλιτεχνικού τμήματος της Εργατικής Λέσχης, όπου σκηνοθέτησε και συμμετείχε σε παραστάσεις. Είναι μια από τις καλύτερες περιόδους της ζωής του, αφού τόσο η υγεία όσο και τα οικονομικά του βελτιώνονται σημαντικά, με τη βοήθεια της αδελφής του Λούλας, που είχε στο μεταξύ παντρευτεί και φύγει για την Αμερική.

Ο Γιάννης Ρίτσος συνεργάζεται με περιοδικά και εφημερίδες της Αριστεράς και δουλεύει αρχικά στο εμπορικό θέατρο, ενώ στη συνέχεια πηγαίνει στο Εθνικό Θέατρο και στη Λυρική Σκηνή, όπου δουλεύει από τα τέλη της δεκαετίας του ’30 μέχρι και την Κατοχή.

Η πρώτη του ποιητική συλλογή, Τρακτέρ, εκδόθηκε από τον Γκοβόστη το 1934. Την ίδια χρονιά προσχωρεί στο ΚΚΕ. Στην Κατοχή, παρότι κατάκοιτος, δραστηριοποιήθηκε στον μορφωτικό τομέα του ΕΑΜ και, στα Δεκεμβριανά, κάηκε σχεδόν ολόκληρο το αρχείο του, που είχε δοθεί προς φύλαξη. Το 1948 εξορίστηκε λόγω της αριστερής δράσης του στο Κοντοπούλι της Λήμνου, τον επόμενο χρόνο στη Μακρόνησο, το 1950-1951 στον Άη-Στράτη. Το 1952 επέστρεψε στην Αθήνα και πολιτεύτηκε στην ΕΔΑ. Επισκεπτόταν συχνά τις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού και ασχολούνταν ενεργά με την προβολή της λογοτεχνίας τους στην Ελλάδα. Το 1964 συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές με την ΕΔΑ. Μετά το πραξικόπημα το 1967 εξορίστηκε ξανά, αυτή τη φορά στη Γυάρο και τη Λέρο και το 1968 στη Σάμο, όπου τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στο σπίτι της γυναίκας του για λόγους υγείας. Το 1970 βρέθηκε για λίγο στην Αθήνα, για να πάρει διαβατήριο. Λόγω όμως της άρνησή του να συμβιβαστεί με το καθεστώς του Παπαδόπουλου, δεν του χορηγήθηκε το διαβατήριο για το Λονδίνο, όπου θα πήγαινε προσκεκλημένος σε παγκόσμιο συνέδριο ποίησης, και έτσι επέστρεψε στη Σάμο, καθώς δεν είχε αρθεί ο κατ’ οίκον περιορισμός. Το 1973 συμμετείχε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

Μετά την πτώση της δικτατορίας και τη μεταπολίτευση έζησε κυρίως στην Αθήνα και τιμήθηκε για το έργο του από την Ελλάδα και άλλες χώρες του κόσμου με πολλές διακρίσεις: το Μέγα Διεθνές Βραβείο Ποίησης της Biennale του Knokke-Le-Zout 1972, το Διεθνές Βραβείο Δημητρώφ 1975, το Μέγα Γαλλικό Βραβείο Ποίησης Alfred de Vigny, το Βραβείο Λένιν 1977, το Διεθνές Βραβείο του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης 1979, το βραβείο Ποιητή Διεθνούς Ειρήνης του ΟΗΕ, το Χρυσό Μετάλλιο του Δήμου Αθηναίων 1987, το Μετάλλιο Ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη 1989, τον Μεγάλο Αστέρα της Φιλίας των Λαών ΓΛΔ, το μετάλλιο Ζολιό-Κιουρί 1990. Το 1986 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ. Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και της Ακαδημίας Λογοτεχνών και Επιστημών Mainz της ΟΔΓ, και ανακηρύχτηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης 1975, Μπέρμιγχαμ 1978, Karl Marx της Λειψίας 1984, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας 1987.

Τα ποιήματα που έγραψε στο διάστημα 1987-1989 εκδόθηκαν μετά το θάνατό του, με τον τίτλο Αργά, πολύ αργά μέσα στη νύχτα. Πέθανε το Νοέμβρη του 1990 και η σορός του ενταφιάστηκε στη γενέτειρά του. Άφησε πίσω του πενήντα ανέκδοτες συλλογές. Συνδυάζοντας τις μεγάλες αφηγήσεις με τα ολιγόστιχα ποιήματα, τις ευρείες συνθέσεις σχετικά με μεγάλες στιγμές της Ιστορίας με τους μονολόγους ή τα μικρά ποιήματα για την ανθρώπινη μοίρα και τη λειτουργία της τέχνης, ο Ρίτσος κάλυψε πραγματικά ολόκληρο το πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους ποιητές όλων των εποχών.

Τα έργα του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος.