Η χρονιά θανάτου του Ρικάρντο Ρέις – Ζοζέ Σαραμάγκου

Ο Ρικάρντο Ρέις, ποιητής και γιατρός, ύστερα από πολυετή αυτοεξορία στη Βραζιλία επιστρέφει στην πατρίδα του. Η Λισαβόνα είναι μουντή και άχρωμη, φαντάζει χιμαιρική. Ο ίδιος, αντί να δέχεται ασθενείς, περιπλανιέται με τις ώρες στους δρόμους της πόλης. Λαχταρά την άπιαστη Μαρσέντα, μια δεσποινίδα της οποίας το αριστερό χέρι έχει μυστηριωδώς παραλύσει, αλλά είναι η Λίντια αυτή που μοιράζεται μαζί του το κρεβάτι, η καμαριέρα του ξενοδοχείου όπου έχει καταλύσει. Ώσπου τον επισκέπτεται ένας παλιός του φίλος, ο Φερνάντο Πεσσόα, φορώντας ακόμη το κοστούμι με το οποίο είχε ταφεί μερικές εβδομάδες νωρίτερα. Βρισκόμαστε στην αυγή του 1936, μιας νέας χρονιάς, που είναι και η πραγματική πρωταγωνίστρια αυτού του μυθιστορήματος. Διότι, εν τω μεταξύ, γράφεται και η ιστορία της εποχής, με την άνοδο του φασισμού στη Γερμανία, στην Ιταλία και στην Πορτογαλία αλλά και τη μάχη της ασταθούς δημοκρατίας στην Ισπανία. Ο Ρέις, ένας από τους ετερώνυμους του Πεσσόα, θα μπει στον πειρασμό να ζήσει και να δράσει, θα παραμείνει όμως θεατής του κόσμου. Ένα από τα αριστουργήματα του νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου σε νέα μετάφραση και έκδοση.

«Η Χρονιά θανάτου του Ρικάρντο Ρέις, που εκδόθηκε το 1984, είναι ένα από τα κορυφαία σημεία της λογοτεχνικής παραγωγής του Σαραμάγκου. Τυπικά, η δράση του μυθιστορήματος εξελίσσεται στη Λισαβόνα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, το έτος 1936, διαθέτει όμως μια ατμόσφαιρα φανταστικού την οποία ανακινεί με ανυπέρβλητο τρόπο. Αυτή η ατμόσφαιρα τονίζεται από τις επανειλημμένες επισκέψεις του θανόντα ποιητή Φερνάντο Πεσσόα στο σπίτι του κεντρικού ήρωα (προϊόν κι αυτός της λογοτεχνικής παραγωγής του Πεσσόα) και των συζητήσεών τους σχετικά με τους περιορισμούς της ανθρώπινης ύπαρξης […]. Με την πολυδιάστατη μυθιστορηματική τέχνη που δημιούργησε πεισματικά, ο Σαραμάγκου καταλαμβάνει περίοπτη θέση. Μέσα στη δική του καλλιτεχνική ανεξαρτησία, ο Σαραμάγκου ανακαλεί μια παράδοση η οποία, κατά κάποιο τρόπο, στο σημερινό πλαίσιο, μπορεί να ταξινομηθεί ως ριζοσπαστική. Το λογοτεχνικό του έργο παρουσιάζεται ως μια σειρά σχεδίων όπου το ένα σχεδόν αποδοκιμάζει το άλλο, όλα όμως αντιπροσωπεύουν νέες απόπειρες προσέγγισης της φευγαλέας πραγματικότητας».

Σουηδική Ακαδημία
Απόσπασμα από το σκεπτικό της βράβευσης τoυ Ζοζέ Σαραμάγκου με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1998